Z pojęciami „niedoubezpieczenie" i „nadubezpieczenie" można się spotkać w umowach ubezpieczenia mienia.

Z pojęciami „niedoubezpieczenie" i „nadubezpieczenie" można się spotkać w umowach ubezpieczenia mienia. Mają one znaczny wpływ na ustalanie wartości odszkodowania, gdyż w przypadku tych ubezpieczeń co do zasady suma ubezpieczenia ustalana jest według wartości ubezpieczonego mienia. Należy pamiętać, że z niedoubezpieczeniem czy nadubezpieczeniem będziemy mieli do czynienia jedynie wtedy, gdy umowa ubezpieczenia będzie zawierała tego typu postanowienia.

Niedoubezpieczenie występuje wówczas, gdy suma ubezpieczenia ustalona w polisie jest niższa od wartości mienia. Zazwyczaj jest to skutek tego, że dana rzecz została ubezpieczona na niższą sumę niż jej realna wartość. Z reguły umowy ubezpieczenia przewidują, że w przypadku wystąpienia niedoubezpieczenia odszkodowanie zmniejsza się w takiej proporcji, w jakiej suma ubezpieczenia pozostaje do rzeczywistej wartości tego mienia. Ta zasada ustalania odszkodowania jest nazywana zasadą proporcji. Najczęściej znajduje ona zastosowanie, kiedy wartość szkody lub poziom niedoubezpieczenia przekracza 20 proc. sumy ubezpieczenia. Jeżeli ta różnica jest mniejsza niż 20 proc., niedoubezpieczenie pozostanie bez wpływu na wysokość odszkodowania, jednak postanowienia każdej umowy ubezpieczenia mogą być odmienne w tym zakresie.

Aby uniknąć takiej sytuacji, w przypadku gdyby wartość ubezpieczonego mienia wzrosła podczas trwania umowy ubezpieczenia, można je doubezpieczyć do pełnej wartości. Może to spowodować wzrost składki, jednak zabezpieczy przed ewentualnymi skutkami niedoubezpieczenia w przyszłości.

Nadubezpieczenie oznacza sytuację, w której przedmiot ubezpieczenia został ubezpieczony na wyższą sumę niż jego wartość. W tym przypadku powstaje konieczność zapłaty zbyt dużej składki, która nie odpowiada wartości ubezpieczonego mienia. Co do zasady zawyżenie wartości ubezpieczonego przedmiotu nie będzie miało jednak wpływu na możliwość uzyskania wyższego odszkodowania, kiedy dojdzie do szkody. Górną granicą odszkodowania będzie wówczas realna wartość ubezpieczonej rzeczy, gdyż, zgodnie z prawem, odszkodowanie nie może być wyższe niż poniesiona szkoda, o ile nie umówiono się inaczej (art. 8241 § 1 kodeksu cywilnego).

Przykład